на I
предлог
1. с вин. п.падеж -га, үстүнө, үстүндө;
положить на стол үстөл үстүнө коюу;
лечь на диван диванга жатуу;
выйти на улицу көчөгө чыгуу;
2. с вин. п.падеж (по направлению к кому-чему-л.) көздөй, карата;
двигаться на север түндүктү көздөй жылуу (жөнөө);
3. с предл. п.падеж -да, -дагы;
оставить на столе үстөл үстүндө калтыруу;
лежать на песке кум үстүндө жатуу;
лежать на диване диванда жатуу;
ученик сидит на месте окуучу ордунда отурат;
первые жители на полюсе полюстагы биринчи жашоочулар;
на следующем уроке кийинки сабакта;
ответственность лежит на нём жоопкерчилик анын мойнунда;
4. с вин. п.падеж -га,-лык;
он прославился на весь город анын атагы бүткүл шаарга жайылды;
обед на троих үч кишилик обед;
умножь пять на три бешти үчкө көбөйт;
5. с вин. п.падеж (при обозначении срока):
он опоздал на десять минут ал он минутага кечикти;
он приехал на два часа раньше ал эки саат эрте келди;
он старше меня на два года ал менден эки жаш улуу;
6. с вин. и предл. п.падеж -гы;
на следующий день он уехал кийинки күнү ал жөнөп кетти;
на той неделе мурунку (өткөн) жумада;
7. с вин. п.падеж (при определении денежной суммы) -га;
купить на сто рублей жүз сомго сатып алуу;
на все деньги болгон акчанын бардыгына;
8. с вин. п.падеж (при обозначении цели, назначения) -га, үчүн;
подарить на память эстеликке белек кылып берүү;
взять на воспитание тарбиялоо үчүн алуу;
9. с предл. п.падеж (при обозначении устройства, свойства, состояния) -луу;
экипаж на рессорах рессоралуу экипаж;
шуба на лисьем меху түлкү ичик;
10. с предл. п.падеж (при глаголах говорить, читать, писать, переводить и т.п.) да, ча;
говорить на русском языке орус тилинде сүйлөө, орусча сүйлөө;
перевести книгу на киргизский язык китепти кыргыз тилине которуу;
11. с предл. п.падеж (при посредстве) менен, га;
жарить на масле майга кууруу;
завод работает на нефти завод нефть менен иштейт;
12. с предл. п.падеж (при обозначении орудия действия, средства, материала) -чан, -да, -луу;
верхом на лошади атчан;
играть на скрипке скрипкада ойноо;
обувь на кожаной подошве булгаары тамандуу бут кийим;
на бегу
1) жүгүрүп баратып же жүгүрүп келатып;
2) перен. тез эле, бат эле;
на лету
1) учуп баратып, учуп баратканда;
2) перен. тез эле, бат эле;
на мой взгляд менин оюмча;
на моих глазах менин көзүмчө;
на людях элдин көзүнчө, элдин алдында.
на II
межд.
(возьми) ме;
на, возьми ме, ал;
вот тебе на! мына, кызык!;
на поди айла барбы, айла жок.
на III
частица разг.Разговорное слово или выражение:
какой ни на есть эмне болсо да, кандай болсо да, иши кылып.
на-
приставка
1. төмөнкү маанидеги этишти түзөт:
1) кыймыл-аракеттин бир нерсеге багытталганын билдирүүчү этишти түзөт; мис. набросить жабуу, жамына салуу;
2) кыймыл-аракеттин толук көп санда болушун билдирүүчү этишти түзөт; мис. наговорить көп сүйлөө, оозуна келгенди сүйлөө;
3) кыймыл-аракеттин анчалык зор даражада болбогонун билдирүүчү этишти түзөт; мис. напевать кыңылдап ырдоо, обон салуу;
4) ся деген частица менен бириккенде кыймыл-аракеттин толук бүткөндүгүн, толук болуп өткөндүгүн билдирүүчү этишти түзөт; мис. наесться тоюу, каалаганынча жеш;
5) этишти бүткөн түрүн түзүү үчүн колдонулат; мис. писать - написать жазуу - жазып бүтүү, жазып коюу;
2. бир нерсенин үстүндө турат деген маанини билдирүүчү зат атоочторду жана сын атоочторду түзөт; мис. настенный дубалга асма, стенага асма. --------
на авось
см.→ Нажмите на ссылку справа авось. --------
на весу
см.→ Нажмите на ссылку справа вес. --------
на днях
см.→ Нажмите на ссылку справа день. --------
на завтра
см.→ Нажмите на ссылку справа завтра. --------
на лету
см.→ Нажмите на ссылку справа лёт. --------
на ощупь
см.→ Нажмите на ссылку справа ощупь. --------
на плаву
сүзүп жүргөн кезде, суу үстүндө жүргөн кезде;
ремонтировать пароход на плаву кемени сүзүп жүргөн кезде ремонттоо. --------
на руку
см.→ Нажмите на ссылку справа рука. --------
на скаку
чаап баратып. --------
на смех
нареч.наречие
см.→ Нажмите на ссылку справа смех. --------
на убой
см.→ Нажмите на ссылку справа убой. --------
на ходу
см.→ Нажмите на ссылку справа ход. comments powered by Disqus

нареч.наречие горн.:
выдать уголь на-гора казылган көмүрдү сыртка чыгаруу (шахтадан жер үстүнө). comments powered by Disqus